Την πληροφορία μας την έδωσε ένας κάτοικος της περιοχής: «Στο Περδικάκι» μας είπε, «ήρθε ένας Ιταλός, αγόρασε όσα μπόρεσε από τα γαϊδουράκια, τα πήρε και έφυγε. Έμειναν κάτι λίγα».
Σε πρώτη φάση, κι όπως είναι τα πράγματα στην Ελλάδα, εύκολα σκέφτεται κανείς ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να ήταν ηλίθιος. Γιατί σε τι χρησιμεύουν πια τα γαϊδούρια, και μάλιστα αν είναι μικρόσωμα! « Ίσως τα πήρε για κρέας» ήταν μια δεύτερη σκέψη κάποιου που θυμήθηκε τις συνήθειες των Ιταλών. Η επόμενη πληροφορία έλεγε πως σκοπός του ήταν η δημιουργία μιας παραγωγικής φάρμας που θα διέθετε γάλα ονοφορβάδας στην ιταλική αγορά. Εδώ θυμηθήκαμε ότι το γάλα του όνου θεωρείται από τους διατροφολόγους άριστο προϊόν ( περιέχει περισσότερη αλμπουμίνη, πρωτεϊνη και ζάχαρη από το γάλα της αγελάδας), ότι είναι το πιο «συγγενικό» στο ανθρώπινο και ότι χρησιμοποιείται όχι μόνο ως διατροφή αλλά και ως ανοσοποιητικό για διάφορες ασθένειες.
Προσπαθώντας να λύσουμε το μυστήριο πήραμε, ως χαριστική βολή, την τελευταία πληροφορία: Ο Ιταλός ανήκει σε μια οργάνωση που προσπαθεί να σώσει σπάνια ζώα των λαών. Η οργάνωση επιδοτείται από το ιταλικό κράτος.
«Μα δεν είναι ντροπή;» είπε κάποιος. «Εδώ βέβαια γελάνε» πρόσθεσε ένας άλλος, «γιατί το αντίθετο μοιάζει εντελώς σαν ανέκδοτο: Σκεφτείτε το ελληνικό κράτος και τους Έλληνες να σώζουν ζώα των Ιταλών!»
Είναι άχρηστα;
Να σοβαρευτούμε όμως και να δούμε τι μπορεί να σημαίνει αυτή η καλοπροαίρετη(;) κίνηση του γείτονά μας; Ήθελε μόνο να σώσει τα ζώα; Και γιατί;
Στην πραγματικότητα, τα γαϊδουράκια σε διάφορες χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαφάνισης αφού έπαψαν να χρησιμοποιούνται στις αγροτικές δουλειές. «Άχρηστα είναι, τι τα θέλουμε».
Μήπως όμως αυτή η προσέγγιση είναι κοντόφθαλμη και καθόλου έξυπνη; Σε χώρες όπως η ορεινή Ελλάδα, οι όνοι είναι ένα σπουδαίο εργαλείο για τον αγροτοτουρισμό (που όλα δείχνουν ότι έχει μέλλον ενώ στη χώρα μας σχεδόν δεν τον ανακαλύψαμε ακόμα ). Κανένα άλλο μέσον δεν είναι τόσο κατάλληλο για να μεταφέρει επισκέπτες στα δύσβατα ορεινά μονοπάτια, από τα γαϊδούρια. Κάποιο μηχανικό μέσον θα κατέστρεφε το περιβάλλον και τη γραφικότητα του τοπίου, ενώ ένα πιο «φανταχτερό» ζώο θα ήταν αδύνατο να τα καταφέρει.
Εκτός από τον αγροτοτουρισμό, σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, οργανώθηκε και ανθεί σήμερα μια μεγάλη «βιομηχανία» με κέντρο τα προϊόντα της ονοφορβάδας. Το γάλα του όνου, παράγεται και πωλείται σε υψηλές τιμές στην αγορά. Ακόμα, έχει δημιουργηθεί μια βιομηχανία που παράγει καλλυντικά από το γάλα του όνου, τα οποία πωλούνται πιο ακριβά από όλα τα υπόλοιπα. Και λοιπά και λοιπά. Φτάνει να έχεις φαντασία, εφευρετικότητα και όχι προκατάληψη. Πέρυσι μάλιστα δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα σε μια βελγική φάρμα που παράγει προϊόντα από γάλα γαϊδουριών, τα οποία «μάζεψε» από την Ελλάδα. Κατά τ´ άλλα εμείς «πέρα βρέχει».
Σε πρόσφατη ενημέρωση που έκανε η ευρωπαϊκή οργάνωση «SAVE foundation - για τη διάσωση των αυτοχθόνων φυλών ζώων», πληροφορούμαστε ότι: Υπάρχει δραματική μείωση του πληθυσμού των γαϊδουριών, ιδιαίτερα στη νότια Ευρώπη. Οι ιδιοκτήτες τους συνήθως είναι ηλικιωμένα άτομα, ενώ οι νέοι τα «ξεφορτώνονται». Σε 24 χώρες της Ε.Ε. υπάρχουν 58 φυλές και ποικιλίες όνων. Η πλειοψηφία τους είναι σε Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία. Σε άλλες χώρες όπως Βουλγαρία, Ελλάδα, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Η απαξίωση της σημασίας που έχει η αγρο-βιοποικιλότητα και η έλειψη μελέτης, οδηγούν στην εξαφάνιση του είδους, μας επισημαίνει η έκθεση του SAVE. Άλλες αιτίες η ανεπαρκής γνώση για τα χαρακτηριστικά, την εκτροφή, τη συντήρηση των φυλών αυτών, καθώς και μια κακή εικόνα για τον όνο γενικώς.
Και προτείνει: Δημόσια ενημέρωση με στόχο την αύξηση των φυλών των όνων. Έρευνα και παρακολούθηση των πληθυσμών. Κρατική βοήθεια στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Σταθεροποίηση φυλών και τύπων. Επικοινωνία με ειδήμονες πέρα των εθνικών συνόρων. Δημοσιότητα. Φάρμες για όνους με παροχή πληροφοριών.
Τα υπόλοιπα
Ωστόσο δεν είναι μόνο τα γαϊδουράκια που κάνουν το Περδικάκι ξεχωριστό.
«Θα μπορούσε να το έλεγαν Πέρδικα αλλά το λένε Περδικάκι και ίσως δεν είναι τυχαίο» μου είχε πει η αρχισυντάκτις του «ΟΙΚΟ» Ιφιγένεια Βιρβιδάκη, τότε που έκανα ένα ρεπορτάζ στο ορεινό χωριό της Αιτωλοακαρνανίας, προσπαθώντας να αναδείξω τα σπάνια μικρόσωμα ζώα του. Τότε το θέμα είχε περιστραφεί κυρίως γύρω από τις μικρόσωμες αγελαδίτσες της περιοχής, και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι κτηνοτρόφοι προκειμένου να πουλήσουν τα άριστα προϊόντα τους, αφού έμποροι και μεσάζοντες έχοντας επιλέξει ποσότητα και όχι ποιότητα, προτιμούσαν τις μεγάλες μονάδες, που τους απέφεραν περισσότερα και πιο εύκολα κέρδη.
Το πρόβλημα αυτό βέβαια είναι πανελλαδικό: Στο ένθετο περιοδικό του «Έθνους», «Explore Nature» (Νοέμβριος 2008), σε άρθρο που παρουσίαζε τη ζωή ενός κτηνοτρόφου στο Συρράκο Ιωαννίνων, διαβάσαμε μια μεγάλη αλήθεια: «Οι παλιοί καλοί έμποροι που αναζητούσαν αυθεντικά κτηνοτροφικά προϊόντα στις εσχατιές της χώρας, υπερφαλαγγίστηκαν από εμπορικά κυκλώματα που δεν χαμπαριάζουν από ποιότητα. Αυτό είχε ως συνέπεια τον εγκλωβισμό των κτηνοτρόφων στους ορεινούς όγκους, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα εμπορίας και διακίνησης των προϊόντων τους. Αφού θυσαυρίζουν τα καρτέλ πουλώντας σε τεράστιες τιμές τα νεροπλήματα, γιατί να στείλουν ένα μικρό βυτίο στα Τζουμέρκα να φορτώσει το πεντανόστιμο γάλα του Τόλη του τσέλιγκα;»
Το γεγονός φυσικά συνδέεται και με την ανταπόκριση των καταναλωτών σε ποιοτικά προϊόντα, με την μη ενημέρωση, και με την παιδεία που δεν έχουμε, ως κράτος και ως λαός.
Το «τυχερό» Περδικάκι
Το Περδικάκι ωστόσο είναι, (ή μήπως ήταν;) πολύ πιο ευνοημένο από όσες περιοχές της χώρας μας και του εξωτερικού, κατέχουν ακόμα μερικά από τα παλιά, ντόπια, αγροτικά ζώα. Το γεγονός ότι τα ζώα που συναντάμε εκεί είναι μικρόσωμα, δεν είναι τυχαίο. Σημαίνει μακρόχρονες διαδικασίες της Φύσης για να δημιουργήσει όντα που θα είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στο χώρο που ζουν. Θα είναι γερά, ανθεκτικά σε αρρώστιες και προσαρμοστικά σε αντίξοες συνθήκες, Επιπλέον, τα ζώα αυτά αποτελούν μέρος μια σπάνιας φυσικής κληρονομιάς την οποία ένα πιο έξυπνο κράτος θα φράντιζε να διασώσει, να αναδείξει και να προβάλει.
Ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Ανδρέας Γεωργούδης, όταν αναφερθήκαμε στο θέμα της διαμόρφωσης των ζώων μέσω των σοφών διαδικασιών της Φύσης που λέγονται «φυσική επιλογή», μας είχε πει: «Η Φύση δημιουργεί διάφορους τύπους ζώων. Μικρόσωμα, μεγαλόσωμα, ανθεκτικά, μη ανθεκτικά. Από αυτή τη βιοποικιλότητα, το ζώο πολυτελείας θα πεθάνει ενώ θα επιβιώσει εκείνο που είναι το πιο ικανό και το πιο κατάλληλο για τον συγκεκριμένο τόπο που ζει. Π.χ., αν έχουμε να κάνουμε με μια άγονη και κλιματικά δύσκολη περιοχή, θα επιβιώσει το ζώο που είναι πιο μικρόσωμο, αντέχει στην ξηρασία, μπορεί να καταναλώνει λίγες τροφές κλπ. Η διαδικασία αυτή χρειάζεται τουλάχιστον 10-15 γενιές για να γίνει, ενώ όσο περνά ο καιρός, συνεχίζει να βελτιώνεται.Τα ζώα που θα επιβιώσουν και θα αναπαραχθούν είναι εκείνα που μπορούν να ζήσουν στα ορεινά ελληνικά λιβάδια με την ελάχιστη τροφή το καλοκαίρι, και να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις μικροβιακές λοιμώξεις του τόπου τους. Όταν εμείς κάνουμε επιλογές διαφορετικές, όταν π.χ. θέλουμε ένα ζώο που θα έχει μεγαλύτερη παραγωγικότητα και θα το εισάγουμε από άλλη περιοχή, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξουμε το περιβάλλον στο οποίο θα ζήσει. Δηλαδή να κάνουμε σταβλικές εγκαταστάσεις που κοστίζουν, να το υποστηρίζουμε συνέχεια με πλούσιες τροφές, με φάρμακα κλπ. γιατί δεν θα είναι ανθεκτικό στις νέες συνθήκες. Και φυσικά τα ντόπια ζώα είναι τα μόνα που μπορούν να παράγουν προϊόντα ΠΟΠ αλλά και τα πλέον κατάλληλα για βιολογικά προϊόντα».
Αυτά ως προς τα παραγωγικά αλλά και όλα τα οικόσιτα. ζώα. Το Περδικάκι, όπως ήδη είπαμε, σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευνοημένο. Απέναντι όμως βρίσκεται ένα κράτος που δείχνει άγνοια και αδιαφορία. Έτσι οι κάτοικοι αναγκάζονται να πουλήσουν όσο όσο μια περιουσία που φυσικό είναι να αγνοούν ότι κατέχουν, αφού μένει στα αζήτητα!
Αυτή την περιουσία είναι αναπόφευκτο να την αποκτήσουν, κοψοχρονιά, κάποιοι άλλοι που γνωρίζουν καλύτερα και που ξέρουν να την αξιοποιήσουν, είτε λέγονται Ιταλοί, είτε κάτι άλλο.
Αντί όμως να κοιτάζουμε αυτό το ρεζιλίκι, θα ήταν πιο λογικό και μακρόχρονα πολύ πιο αποδοτικό, να κάναμε ως κράτος, λίγες απλές κινήσεις, όπως:
1) Ενημέρωσηκαι ενθάρρυνση κοινού και κτηνοτρόφων για τη δημιουργία δικτύου καταναλωτών για τα προϊόντα. Εύκολη πρόσβαση στην αγορά.
2) Υποδομή για αγροτουριστική ανάπτυξη, που δεν θα προσβάλει και δεν θα αλλοιώνει το περιβάλλον.
3) Δημιουργία επισκέψιμης φάρμας με τα σπάνια ζώα της περιοχής.
4) Επί τόπου πώληση των προϊόντων.
5) Αξιοποίηση των όνων για αγροτουριστικές διαδρομές.
6) Έρευνα για αξιοποίηση προϊόντων από τις ονοφορβάδες.
7) Και σημαντικότερο όλων: Το Περδικάκι να γίνει κέντρο επιστημονικής έρευνας για την προέλευση και την εξέλιξη των μικρόσωμων ζώων, για τις διαδικασίες, τους μηχανισμούς και τις επιλογές της Φύσης. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύτιμο και, όπως η Επιστήμη παραδέχεται, μπορεί να μας σώσει από μια απρόβλεπτη αλλά όχι απίθανη κατάρρευση του ζωικού κεφαλαίου στο μέλλον - αποτέλέσμα βέβαια των άστοχων επιλογών μας.
Και μην ξεχνάμε, αυτά που δεν κάνει το κράτος, μπορεί να τα κάνει ο πολίτης, αν απαιτήσει και αν επιμείνει σε σωστές επιλογές.
Κατερίνα Πλασσαρά
